Акционерлік қоғамның құрылтай құжаттары
📘 I. Құрылтай құжаттарының жалпы сипаттамасы
Акционерлік қоғамның құрылтай құжаттары — бұл оның құқықтық негізі, олар:
· қоғамды құруға құрылтайшылардың еркін білдіреді;
· ұйымдық-құқықтық параметрлерді (мақсаты, құрылымы, капиталы, басқару тәртібі) айқындайды;
· құқықтық қатынастарда акционерлік қоғамды сәйкестендіру мен заңдастыруды қамтамасыз етеді.
📑 II. Мақала тармақтары бойынша түсіндірме
🔹 1-тармақ. Құрылтай құжаттарының құрамы
«Құрылтай құжаттарына құрылтай шарты (жеке құрылтайшының шешімі) және жарғы жатады.»
🔍 Құрылтайшылар санына байланысты мыналар ажыратылады:
| Жағдай | Құрылтай құжаттары |
|---|---|
| Бір құрылтайшы | Жеке құрылтайшының шешімі және жарғы |
| Екі немесе одан көп | Құрылтай шарты және жарғы |
📘 Құрылтай шарты:
· барлық құрылтайшылар қол қояды;
· қоғамды құруға міндеттемелерді, акцияларды бөлу тәртібін, басқару органдарын қалыптастыру тәртібін қамтиды.
📘 Жарғы:
· ұйымдық құрылымды, органдардың жұмыс тәртібін, акционерлердің құқықтары мен міндеттерін бекітеді;
· үшінші тұлғалар үшін міндетті.
«Құжаттар Қазақстан Республикасының осы Кодексінде және өзге де заңнамалық актілерінде белгіленген мәліметтерді қамтуы тиіс.»
📎 "Акционерлік қоғамдар туралы" ҚР Заңының 9-бабы бойынша жарғыда міндетті түрде болуы тиіс мәліметтер:
· атауы (толық және қысқартылған);
· ұйымдық-құқықтық нысаны;
· орналасқан жері;
· қызметінің мәні мен мақсаттары;
· жарғылық капитал туралы мәліметтер;
· жарияланған акциялардың санаттары мен саны;
· басқару органдарының құрылымы;
· пайданы бөлу тәртібі;
· заңда көзделген өзге де ережелер.
«Құрылтай құжаттары нотариатта куәландырылуға жатады.»
📌 Бұл талап мыналарға бағытталған:
· құрылтайшылардың ерік білдіруінің шынайылығын растау;
· болашақ қоғам қатысушыларының құқықтық қорғалуын қамтамасыз ету.
🔹 2-тармақ. Құрылтай шартының күшін жою тәртібі
«Құрылтай шартының күші жарияланған акциялар шығарылымының мемлекеттік тіркелген күнінен бастап тоқтатылады.»
🔍 Құқықтық логика:
· құрылтай шарты тек АҚ құру кезеңінде қажет;
· акциялар шығарылымы тіркелгеннен кейін дербес заңды тұлға ретінде әрекет ететін қоғам құрылады;
· осы сәттен бастап тек жарғы әрекет етеді, ал шарттың күші жойылады.
📘 Салдарлары:
· басқару кезінде құрылтай шарты қолданылмайды;
· туындайтын даулар жарғы мен заңнама негізінде шешіледі, шарт емес.
🔹 3-тармақ. Жарғыны бекіту тәртібі
«Жарғыны бекіту тәртібі Қазақстан Республикасының заңнамалық актілерімен айқындалады.»
📎 «Акционерлік қоғамдар туралы» ҚР Заңына сәйкес:
· егер бірнеше құрылтайшы болса — жарғы құрылтай жиналысында бекітіледі;
· егер бір ғана құрылтайшы болса — шешіммен бекітіледі;
· жарғы әділет органдарында тіркелуге жатады және АҚ-ты тіркеуге өтінімге қоса беріледі (7-бап).
⚖️ III. Сот және тіркеу тәжірибесі
📌 Мысал 1: АҚ тіркеуші органға құжаттарын тапсырды, бірақ жарғыда жарияланған акциялардың саны мен түрлері көрсетілмеген. Тіркеу бұзушылықтар жойылғанға дейін тоқтатылды.📎 Негіз: "Акционерлік қоғамдар туралы" ҚР Заңы, 9-бап, 2-тармақ.
📌 Мысал 2: Сот АҚ атынан жасалған мәмілені жарамсыз деп таныды, себебі жарғыда директордың директорлар кеңесінің мақұлдауынсыз әрекет етуге өкілеттігі көрсетілмеген.
📚 IV. Қатысты нормалар
| Норма | Мазмұны |
|---|---|
| ҚР АК 85–86-баптар | АҚ туралы жалпы ережелер |
| «Акционерлік қоғамдар туралы» заң 7, 9-баптар | Жарғыға қойылатын талаптар, бекіту тәртібі |
| «ЮЛ-ді мемлекеттік тіркеу туралы» заң | Жарғыны тіркеу тәртібі |
| ҚР Әділет министрлігінің НҚА-лары | АҚ тіркеу бойынша әкімшілік регламенттер |
| ҚР АК 41–42-баптар | Заңды тұлғаның құрылтай құжаттары |
📊 V. ЖШС-пен салыстырмалы талдау
| Белгісі | ЖШС | АҚ |
|---|---|---|
| Құжаттары | Жарғы + шешім (шарт) | Жарғы + құрылтай шарты |
| Қатысушылардың жауапкершілігі | Салым мөлшері шегінде | Акциялар құны шегінде |
| Бағалы қағаздарды шығару | Көзделмеген | Капитал тартудың негізгі тәсілі — акция шығару |
| Құрылтай шартының күші | Қарастырылмаған | Акциялар шығарылымы тіркелген соң тоқтатылады |
📝 VI. Қорытындылар мен ұсыныстар
1. АҚ-тың құрылтай құжаттары бұл:
o тіркеу мен қызмет етуге құқықтық негіз;
o акционерлер мен басқару органдарының құқықтары мен міндеттерінің көлемін айқындайтын құжат көзі;
o корпоративтік жауапкершіліктің қажетті элементі.
2. Қамтамасыз ету қажет:
o жарғының «Акционерлік қоғамдар туралы» ҚР Заңының талаптарына сәйкестігі;
o құрылтай құжаттарын нотариалдық куәландыру;
o жарғы мен акциялар шығарылымын уақтылы тіркеу.
3. Ұсынылады:
o жеңілдетілген тіркеу кезінде уәкілетті орган бекіткен үлгілік жарғыны қолдану;
o жарғыда басқару органдарының өкілеттілігі, акция шығару тәртібі, акционерлермен өзара іс-қимыл тәртібі егжей-тегжейлі көзделсін.
Назар аударыңыз!
«Заң және Құқық» адвокаттық кеңсесі, бұл құжаттың жалпылама екендігіне және нақты сіздің жағдайыңыздың талаптарына сәйкес келмеуі мүмкіндігіне көңіл бөлуіңізді сұрайды. Біздің заңгерлер сіздің нақты жағдайыңызға сәйкес келетін кез келген құқықтық құжатты әзірлеп көмектесуге дайын.
Қосымша ақпарат алу үшін Заңгер/Адвокат телефонына хабарласуыңызға болады: +7 (708) 971-78-58; +7 (700) 978 5755, +7 (700) 978 5085.
Адвокат Алматы Заңгер Қорғаушы Заң қызметі Құқық қорғау Құқықтық қөмек Заңгерлік кеңсе Азаматтық істері Қылмыстық істері Әкімшілік істері Арбитраж даулары Заңгерлік кеңес Заңгер Адвокаттық кеңсе Қазақстан Қорғаушы Заң компаниясы
